برخی از نشانه هایی که در رفتار کودکان اوتیسمی مشهود است در کودکان سالم نیز دیده می شود. به همین دلیل شناسایی کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم کار آسانی نیست.
طبق نظر کارشناسان تشخیص قطعی این اختلال تا قبل از سن 3 سالگی کودکان امکان پذیر نیست و نیاز است که والدین تا قبل از این سن، با دیدن برخی از علائم هشدار دهنده اختلال اوتیسم، کودک خود را جهت ارزیابی دقیق تر نزد پزشک متخصص ببرند.
حتما باید خانواده ها علائم هشدار دهنده این اختلال را جدی بگیرند و در سن طلایی برای درمان اقدام کنند تا میزان موفقیت روش های درمانی افزایش یابد. در این مقاله به برخی از علائم هشدار دهنده اختلال طیف اوتیسم در کودکان 3 سال به بالا اشاره شده است.
- کودکان مبتلا به طیف اوتیسم معمولا با تاخیر در حرف زدن مواجه می شوند و قادر نیستند نیازهای خود را به آسانی بیان کنند. تعدادی از این کودکان هرگز حرف نمی زنند ولی گروهی دیگر اگر چه به تاخیر گفتاری دچار هستند ولی نمی توانند به خوبی در یک گفت و گو شرکت کنند.
- الگوهای تکلم غیر معمول در این کودکان مشاهده می شود. اغلب به شکل مکث دار و با صدایی بلند و یا لحنی یکنواخت حرف زده و معمولا از تک واژه ها به جای عبارات کامل استفاده می کنند. همچنین زمانی که از آن ها سوالی پرسیده می شود، همان سوال را به جای جواب تکرار می کنند.
- کودکان اوتیسمی توجهی به حرف های دیگران ندارند و نسبت به صدا زدن اسم خود توسط اطرافیان واکنشی بروز نمی دهند. همچنین رفتارهای ناگهانی همچون خنده، گریه و فریاد زدن در رفتار آن ها مشهود است.
- این کودکان معمولا با تمرکز و دقت خاصی اشیا و یا یکی از خصوصیات آن ها را دنبال می کنند.
- کودکان مبتلا به طیف اوتیسم، تقلیدهای محدودی را انجام می دهند و به ندرت برخی از رفتارهای والدین را تکرار می کنند و معمولا هیچ تمایلی برای شرکت در بازی های همچون خاله بازی نشان نمی دهند.
- اغلب دوست دارند که به تنهایی بازی کنند و تمایلی برای شرکت در بازی های نوبتی و اشتراک اسباب بازی های خود ندارند.
- این کودکان به انجام کارهای روتین و یکنواخت عادت دارند و به سختی تغییرات می پذیرند. به طور مثال چنان چه مسیر همیشگی که از منزل به مهدکودک می روند دچار تغییر شود، به شدت ناراحت شده و بهانه جویی می کنند.
- کودکان مبتلا به اوتیسم سخت گیری وسواس گونه نسبت به غذاهایی که می خورند، نشان می دهند.
- این کودکان معمولا به شکل غیر معمول با وسایل یا اسباب بازی ها به بازی می پردازند به طوری که دیده شده ساعات طولانی را جهت مرتب کردن و نظم بخشیدن به این وسایل اختصاص می دهند.
- در مواردی دیده شده که کودکان اوتیسمی به شکل ناخودآگاه به خود ضربه می زنند و یا دستان خود را گاز می گیرند.
- در کودکان اوتیسمی انجام رفتارهای تکراری همچون ضربه زدن به خود یا حرکات مداوم دست ها به طرفین رایج است.
- این کودکان در برابر تحریکات بیرونی حساسیت بالایی دارند. در مواردی دیده شده که در برابر پوشیدن لباس های خاص، تماس فیزیکی و خوردن برخی از غذاها به شدت مقاومت می کنند و حتی سر و صدا نیز به راه می اندازند.
- کودکان مبتلا به اوتیسم در برابر احساس درد نیز رفتارهای متناقضی بروز می دهند به عنوان مثال ممکن است در مواقعی که صدای بلند می شنوند، گوش های خود را با دست بگیرند اما متوجه زخم بدن خود نگردند.
- این کودکان در برابر احساس ترس نیز واکنش های مختلفی نشان می دهند. آن ها در مواقعی که نیاز است، هیچ گونه احساس ترسی ندارند ولی در مواقع غیر لزوم به شدت می ترسند. به عنوان مثال امکان دارد که از دیدن وسایل معمولی بترسند ولی در مقابل ارتفاع ترسی نشان نمی دهند.
- اختلالات خواب در کودکان اوتیسمی شایع است از جمله این مشکلات می توان به سختی به خواب رفتن و بیداری های مکرر در طول شب اشاره کرد.
- در کودکان اوتیسمی مشکلات رفتاری همچون لجبازی، بیش فعالی، بی نظمی و پرخاشگری نیز دیده می شود.
- این کودکان قادر به درک حالات و حرکات چهره افراد نیستند و نمی توانند افکار، احساسات و اهداف دیگران را در موقع صحبت به خوبی متوجه شوند. این امر موجب می شود این کودکان نتوانند با دیگران ارتباط درستی برقرار کنند و سرخورده می شوند.
- کودکان اوتیسمی معمولا از نقص ژنتیکی همچون سندرم ایکس شکننده، سندرم آنجلمن، اختلال کروموزوم 15 و تصلب دکمه ای نیز رنج می برند که بر عملکرد و رشد مغزی آن ها تاثیر زیادی دارد.
- مشکلات گوارشی همچون یبوست، اسهال مزمن و بیماری های التهاب روده ای در کودکان اوتیسمی شیوع بالایی دارد که باعث تغییرات رفتاری همچون تکان دادن دست ها، کوبیدن سر و .... در آن ها شده تا خشم و تهاجم خود را تخلیه کنند.
- اختلالات تشنجی به ویژه صرع، تشنج تونیک-کلونیک، تشنج غایب و ... در این کودکان زیاد دیده می شود.
- تعدادی از این کودکان به خوردن چیزهای غیر خوراکی تمایل دارند. بروز چنین رفتاری برای کودکان 18 تا 24 ماهه امری طبیعی محسوب می شود ولی کودکان اوتیسمی و دیگر مبتلایان به اختلالات رشدی با افزایش سن نیز خاک، گل یا گچ می خورند. به این رفتار پیکا یا هرزه خواری گفته می شود.
اگر چه بسیاری از این علائم، نشان دهنده ابتلا کودکان 3 سال به بالا به اختلال طیف اوتیسم محسوب می شود اما تشخیص نهایی باید توسط پزشک متخصص صورت گیرد. زیرا تعداد زیادی از این علائم در کودکان سالم نیز وجود دارد و طبیعی است و یا این علائم ممکن است نشان دهنده ابتلا به یک بیماری دیگر باشد. بنابراین ملاک تشخیص اختلال اوتیسم، ارزیابی رفتار کودک توسط پزشک متخصص است.