در حال حضور اختلال اوتیسم بین کودکان شیوع نسبتا بالایی دارد. معمولا کودکان مبتلا به این اختلال قادر نیستند با دیگران ارتباط برقرار کنند. برای اختلال اوتیسم تا کنون درمان قطعی کشف نشده است.
طبق نتایج مطالعات صورت گرفته مشخص شده که در کودکان اوتیسمی، نحوه ارتباط سلول های عصبی در مغز، با سایر بچه ها تفاوت دارد که این تفاوت موجب ضعف و ناتوانی آن ها برای انجام کارها و فعالیت های روزانه می گردد.
ابتلا به اختلال اوتیسم، عوارضی همچون عقب ماندگی جسمی و ذهنی، اختلالات در زمینه یادگیری، مهارت های گفتاری، قدرت بینایی و شنوایی نیز برای فرد به همراه دارد.
طبق نظر کارشناسان، چنان چه این اختلال در سنین پایین تر تشخیص داده شود، درمان آن نیز سریع تر اتفاق می افتد و به بهبود زندگی افراد مبتلا نیز کمک فراوانی خواهد شد.
نتایح حاصل از مطالعات صورت گرفته نشان می دهند که در دوران جنینی نیز ممکن است افراد به اوتیسم و بیماری های طیف آن همچون سندرم اسپرگر مبتلا گردند. ارزیابی دقیق رفتارهای نوزاد قبل از یک سالگی، کمک فراوانی به تشخیص دقیق این اختلال می کند.
علت اختلال اوتیسم
پژوهشگران تاکنون علت دقیق بروز این اختلال را کشف نکرده اند اما مشخص شده که ژن ها در ایجاد آن تاثیر بسزایی دارند. مطالعات زیادی در حال انجام است تا نقش عوامل محیطی همچون مواد شیمیایی موجود در محیط زیست و یا عفونت های قبل از تولد بر بروز این اختلال اثبات کنند.
چنان چه مادر در دوران بارداری، قرص های والپرویک اسید و یا تالیدوماید مصرف کند، احتمال بیشتری دارد که نوزاد او به این اختلال مبتلا گردد.
معمولا علائم این اختلال، قبل از سن 3 سالگی نیز در رفتار کودک قابل مشاهده است. در برخی از موارد دیده شده که نوزادان اوتیسمی تا سن 18 تا 24 ماهگی از رشد طبیعی برخوردار هستند و پس از آن، در مهارت های رشدی و توانایی های آن ها، وقفه ایجاد می گردد.
والدین همواره از بدو تولد نسبت به سلامتی نوزاد خود ابرزا نگرانی می کنند، به همین دلیل چند روش شناسایی اختلال اوتیسم ذکر شده است اما توجه به این نکته ضروری است که باید پدر و مادرها علاوه بر توجه به رشد و عملکرد طبیعی اعضای بدن، حتما نوزاد را جهت ابتلا به این اختلال نیز ارزیابی کنند.
اگر شما نیز نسبت به اینکه نوزاد شما دارای اختلال اوتیسم است، احساس نگرانی دارید یا می خواهید اطمینان حاصل کنید که در آینده نیز این نشانه ها را نخواهند داشت، بهتر است با علائم اولیه آن بیشتر آشنا شوید.
1- نوزادان معمولا همواره شاد و خوشحال به نظر می رسند و در 3 ماهگی می توانند، لبخند بزنند و زمانی که به سن 7 ماهگی می رسند نسبت به صدای شادی، شنیدن اسم خود و یا گرفتن اسباب بازی و ..... عکس العمل نشان داده و ابراز خوشحالی می کنند.
چنان چه نوزاد دارای چهره ای بی تفاوت است و واکنشی در برابر شنیدن صدای والدین بروز نمی دهد، احتمال دارد به این اختلال مبتلا باشد.
2- معمولاً در سن یک سالگی قدرت بینایی نوزاد تکمیل می گردد. اگرچه نوزاد از نخستین روزهای تولد قادر است که اشیا و افراد را به شکل خاکستری و غیر واقعی ببیند و زمانی که به یک سالگی رسید، می تواند جهان پیرامون خود را واضح و رنگی مشاهده کند.
همچنین در سه ماهگی، نوزاد نسبت به حرکت افراد و اشیاء در پیرامون خود عکس العمل بروز داده و با چشمان خود آن ها را تعقیب می کند. در صورتی که نوزاد در برابر سر و صدا، تغییر نور، حرکت اشیا و افراد واکنش بروز نمی دهد مشاوره با پزشک ضروری است.
3- در 9 ماهگی، نوزاد با کمک کلمات تلاش می کند که با والدین و اطرافیان رابطه برقرار کرده و زبان مادری را بیاموزد. در صورتی که نوزاد در این سن ساکت بوده و هیچ واژه ای را بیان نمی کند و حتی در مواقعی که والدین با او حرف می زنند، فقط نگاه می کند، احتمال دارد به این اختلال مبتلا شده است.
کودک نرمال معمولاً پس از مدتی می تواند کلماتی همچون مامان و بابا را ادا کند و به تدریج واژه های بیشتری را نیز به کار می برد اما نوزادی که به این اختلال مبتلا است، فقط قادر است که به طور نامفهوم کلماتی را بیان کند.
طبق آمارهای منتشر شده، تعداد زیادی از کودکان اوتیسمی با تاخیر در گفتار مواجه می شوند و حدود 15 تا 20 % از این گروه کودکان، در تمام طول زندگی حرف نمی زنند، اگرچه توانایی درک مفاهیم را دارند اما تمایلی به صحبت کردن ندارند و فقط در برخی از مواقع، کلمه یا کلماتی را بیان می کنند.
اکثر کودکان 2 ساله می توانند با ترکیب کلمات، جملاتی ساده بسازند ولی کودک اوتیسمی قادر نیست به خوبی جملاتی را بیان کند.
4- نوزادان هفت ماهه تمایل زیادی به بازی با اسباب بازی و سایر هم سن و سالان دارند اما در کودکان اوتیسمی چنین تمایلی دیده نمی شود و آن ها دوست دارند به تنهایی و با روش خاصی به بازی بپردازند.
والدین برای فهمیدن نوع عکس العمل نوزاد به محیط اطراف، می توانند به او یک عروسک داده و سپس بعد از گذشت زمانی آن را پس بگیرند و به بررسی واکنش های او بپردازند که آیا به مسیر دور شدن نگاه کرده و یا گریه سر می دهد و .....
از دیگر علائم ابتلا به این اختلال، می توان تاخیر در راه افتادن نوزاد را نام برد. اگرچه در برخی از بیماری های دیگر نیز ممکن است این نشانه دیده شود ولی چنان چه نوزاد به سن یک سالگی رسید و حتی قادر نیست به شکل چهار دست و پا نیز حرکت کند، حتما باید توسط پزشک ویزیت گردد.
5- در کودکان مبتلا به اوتیسم معمولا یک سری حرکات تکراری همچون چرخش دست، چرخیدن به دور خود و سایر حرکات غیرطبیعی دیده می شود. چنان چه کودک دارای تیک های حرکتی غیرطبیعی است، ممکن است به این اختلال مبتلا شده باشد.
6- کودکان اوتیسمی از حساسیت بالایی برخوردار هستند و در صورتی که شخصی به طور ناگهانی بدن آنها را لمس کند واکنش های همچون فریاد کشیدن، ترس شدید و حتی قرار از خود بروز می دهند.
این کودکان معمولاً تمایلی به برقراری ارتباط با دیگران نداشته و در دنیای خیالی که ترسیم کرده اند، زندگی می کنند. چنان چه والدین می بینند کودک آنها علاقه ای به بازی با سایر کودکان نداشته و منزوی است. برای ارزیابی دقیق تر، بهتر است او را نزد پزشک متخصص ببرند.
در زمان ناراحتی نیز، آرام شدن آن ها به سختی انجام می گیرد و ممکن است که برای مدت طولانی به گریه، گفتن کلمات نامفهوم زیر لب، فریاد زدن و بروز رفتارهای خودآزاری روی آورند.
برخی از مردم دیدگاه درستی درباره کودکان اوتیسمی ندارند و فکر می کنند که این کودکان قادر نیستند هیچ حرفه ای را یاد بگیرند و حتی آنها را هم سطح با افراد مبتلا به عقب ماندگی ذهنی تصور می کنند.
اما نتایج مطالعات اثبات کرده اند که بسته به میزان شدت این اختلال، افراد قادرند زندگی خوبی برای خود فراهم کنند. تعداد زیادی از این افراد با سپری کردن دوره های آموزشی توانسته اند همچون یک فرد سالم و عادی جایگاه مناسبی در جامعه به دست آورند.
جهت برقراری ارتباط با یک کودک اوتیسمی نیاز است که زمان کافی را اختصاص داده و راه ارتباطی درست را پیدا کرد. نشان دادن تصاویر، زبان اشاره، نوشتن کلمات و تایپ آن ها برخی از راه های ارتباطی هستند که کودک اوتیسمی از آن ها استفاده کنند.
8- تعدادی از این کودکان، توانایی بالایی جهت استفاده از کامپیوتر، انجام بازی های کامپیوتری و حتی انجام پروژه های برنامه نویسی با این وسیله دارند.
کودکان اوتیسمی با مطالعه و خواندن کتاب ها، بررسی وسایل الکترونیکی و .... به شدت سرگرم شده و یکی از راه های شاد و آرام نگه داشتن آن ها استفاده از این قبیل کارها است.
9- کودکان اوتیسمی به دلیل تحریک پذیری و حساسیت بالایی که دارند، در واکنش به شنیدن سروصدا، حضور در محیط های شلوغ و دین نور پردازی شدید معمولا با احساس ترس مواجه می شوند.
علائم عمومی اوتیسم در سال اول
نوزادان به طور معمول بسیار اجتماعی هستند و نحوه ارتباط آن ها با جهان پیرامون نیز به تشخیص این اختلال کمک فراوانی می کند. به طور کلی فرد مبتلا به اوتیسم در دوران نوزادی ممکن است علائمی همچون موارد زیر را داشته باشد:
- لبخند نزدن
- عدم توجه به صدای مادر
- عدم بروز واکنش نسبت به شنیدن اسم خود
- برقرار نکردن ارتباط چشمی با دیگران
- پاسخ ندادن به علامت های دیگران
- انجام حرکات تکراری (به شکل حرکات تکانی و یا چرخشی)
- تاخیر در یادگیری مهارت های زبانی
- استفاده از کلمات و جملات تکراری
- مقاومت در برابر تغییرات جزئی
البته والدین باید که توجه داشته باشند که این علائم ممکن است در کودکان سالم نیز مشاهده گردند و برای تشخیص دقیق اختلال اوتیسم، مراجعه به پزشک متخصص کودکان ضروری است.
سایر علائم و نشانه های جسمی
- مشکل در هضم و بلع غذا
- مشکلات گوارشی همچون اسهال و یبوست
- ایجاد مشکل در زمینه خواب
- عدم هماهنگی در عضلات بزرگی که جهت دویدن و یا بالا رفتن احتیاج است.
- ایجاد ناهماهنگی در عضلات کوچکتر
- تشنج در حدود یک سوم افراد مبتلا
اثر اختلال اوتیسم بر مغز
اختلال اوتیسم بر بخشی از مغز تاثیر می گذارد که مسئول کنترل احساسات، روابط و حرکات بدنی است. نوزادان اوتیسمی معمولاً به دلیل بروز مشکلات در رشد مغزی، دارای دست و یا مغز غیر عادی هستند.
معمولا ژن های معیوبی که از طریق خانواده ها منتقل می شوند، ضعف عملکردی در بعضی از قسمت های مغزی را ایجاد می کنند. پژوهشگران در تلاش اند به وسیله اسکن مغزی، این اختلال را تشخیص دهند.
غربالگری اولیه اختلال اوتیسم
معمولاً اختلال اوتیسم در تعداد زیادی از کودکان قبل از ورود به محیط های آموزشی همچون مدرسه و یا مهدکودک تشخیص داده نمی شود که متاسفانه موجب می شود، سن طلایی جهت درمان موفقیت آمیز از دست برود.
بنابراین نیاز است که غربالگری در سن 9 ماهگی برای تمام نوزادان انجام گردد. هم چنین باید در سنین 18 ماهگی و 24 ماهگی نیز پرسش های مرتبط با این اختلال صورت گیرد. به ویژه در کودکانی که اختلال اوتیسم در خانواده آن ها سابقه دارد و یا رفتارهای خطرناک مشاهده می شود. در ادامه مطلب به علائم هشدار دهنده این اختلال به طور جزئی تر در ماه های مختلف پرداخته شده تا ارزیابی بهتری صورت گیرد.
علائم اختلال اوتیسم تا سن 3 ماهگی
همان طور که اشاره شد، درمان سریع و به موقع باعث تسریع بهبودی اختلال اوتیسم می شود. از جمله علائمی هشدار دهنده این اختلال در سن 3 ماهگی نوزاد که باید والدین به آن ها دقت کرد می توان موارد زیر را نام برد.
- نوزاد نسبت به شنیدن صداهای بلند واکنشی نشان نمی دهد.
- او با چشمان خود به پیگیری اشیا در حال حرکت، نمی پردازد.
- نسبت به گرفتن اشیا توجهی ندارد.
- با مشاهده واکنش های اطرافیان، نمی خندد.
- صداهای بی ربطی که نوزادان قبل از باز کردن زبان به کار می برند همچون غان و غون در این کودکان مشاهده نمی شود.
- توجهی به چهره های جدید ندارد.
علائم اختلال اوتیسم تا سن 7 ماهگی
- نسبت به صداهای اطراف بی تفاوت است.
- قادر نیست به دیگران محبتی نشان دهد.
- صدا خنده و اصوات دیگری از نوزاد شنیده نمی شود.
- توجهی به گرفتن اشیا ندارد.
- نوزاد برای خود نیز لبخندی نمی زند.
- برای جلب توجه دیگران، هیچ رفتاری بروز نمی دهد.
- نسبت به انجام بازی "داله موشه"، رغبت و علاقه ای ندارد.
علائم اختلال اوتیسم تا سن 12 ماهگی
- نوزاد قادر نیست به شکل چهار دست و پا راه برود.
- نمی تواند تک واژه را نیز در گفتار خود به زبان بیاورد.
- حرکات بدن همچون تکان سر یا تکان دادن بدن نیز در نوزاد مشاهده نمی شود.
- هیچ اشاره ای به اشیا یا تصاویر ندارد.
- نوزاد قادر نیست که حتی با کمک پشتیبان سرپا بایستند.
علائم اختلال اوتیسم تا سن 24 ماهگی
- کودک در این سن قادر نیست راه برود.
- توانایی صحبت کردن بیش از 15 کلمه را ندارد.
- کاربرد وسایل خانه همچون تلفن، چنگال، لیوان و .... را بلد نیست.
- نمی تواند کارها یا حرف های دیگران را تقلید کند.
- قادر به هل دادن حتی یک اسباب بازی چرخ دار نیز نیست.
- پیگیری دستورالعمل های ساده را نیز انجام نمی دهد.
در موارد بسیاری دیده شده که این کودکان رفتارهای خاصی از خود بروز می دهند همچون گریه و بی قراری در محیط های شلوغ، ترس در برابر شنیدن صدای وسایل برقی مانند جاروبرقی، ماشین لباس شویی، زنگ تلفن و ...
حتما باید والدین این زنگ خطر را جدی بگیرند و برای بررسی ابتلا به اختلال اوتیسم او را به مرکز پزشکی ببرند.
همان طور که اشاره شد، هر کودک اوتیسمی از ویژگی های شخصیتی و روانی منحصر به فردی برخوردار است و کارشناسان و پزشکان فقط می توانند میزان شدت این اختلال را تشخیص دهند.
چنان چه از کودک اوتیسمی حمایت کافی شود و درمان های پزشکی و روش های درمانی در زمان مناسب ضورت گیرد، از بسیاری از عوارض که ممکن است آینده ی کودک را تباه کند، جلوگیری می شود.