تکنیک های حرکتی دهانی
تمرینات حرکتی دهانی کمک می کنند که ماهیچه های دهان مانند گونه، زبان و فک با قدرت و به درستی عمل کنند. ضعف در هر کدام از این قسمتها منجر به مشکلات بلع و گفتاری خواهد شد. با انجام تمرینات لازم می توان تا حد زیادی این مشکلات را برطرف کرد.
تکنیک های حرکتی دهانی برای لب:
با کمک حرکات لب می توان صداهای مختلف را به کودک آموزش داد مثلاً اووو یا ای‌ی‌ی که هر کدام الگوی متفاوت حرکتی خاص خود را دارند. یا از کودک بخواهید با حرکت لب خود به صورت لبخند و سپس برگشت به حالت آرامش، ماهیچه‌های آن را تقویت کند.
لپ خود را باد کند و سپس خالی نماید و یا به سمت بالا و پایین این عمل را تکرار کند یا هنگام نوشیدن از نی استفاده کند. تمامی این حرکات در جهت تقویت ماهیچه لب و در نهایت تلفظ درست کلمات خواهد بود.
تکنیک حرکتی دهانی برای زبان:
صداهای مختلف را با کودک خود تمرین کنید و بخواهید از زبان خود استفاده کند مانند ت‌ت‌ت، ر‌ر‌ر، د‌دد و... یا کلماتی مانند برو را تکرار کند. زبان خود را به صورت چرخشی حرکت داده و یا معلق نگه دارد و سپس به آن استراحت دهد.
تکنیک حرکتی دهانی برای گونه:
برای تقویت عضلات گونه می توانید از کودک بخواهید لبهای خود را ببندد و گونه ها را منقبض کند. همچنین برای خوردن مایعات از نی استفاده کند.
تکنیک حرکتی دهانی با کمک بادکنک بازی:
از کودک بخواهید تا بادکنکی را باد کند. این کار عضلات دهان را تقویت کرده و ضمن آن کنترل نفس را نیز افزایش می دهد.
استفاده از بازی ساز دهنی:
با زدن سازدهنی توسط کودک، کنترل نفس او افزایش یافته و عضلات دهانی او تقویت خواهد شد. با تمرکز بر روی نوت ها و صدای ساز دهنی می توان این موارد را برطرف کرد.
استفاده از شکلات یا کره بادام زمینی:
مقداری شکلات یا کره بادام زمینی را از راه دهان کودک بمالید و بخواهید آنها را با زبان خود لیس بزند. به این صورت باعث تقویت عضلات دهانی کودک خواهید شد و ضمن آن کودک از این بازی لذت خواهد برد و به همکاری ادامه خواهد داد. ماساژ صورت نیز باعث تقویت عضلات دهان خواهد شد.
گفتار درمانی در سنین بالاتر نیز قابل انجام است. اما سرعت درمان در سنین بالا کمتر خواهد بود زیرا باید در برخی آموخته‌های قبلی تغییراتی ایجاد شود ولی در نهایت با تکرار تاثیر مثبت خود را نشان خواهد داد
گفتار درمانی کودکان چیست؟
گفتار درمانی، روشی است که به بهبود گفتار کودک منجر می شود. این روش به کودک کمک می کند تا مشکلات کلامی و گفتاری خود مانند اختلالات واجی و صدا، بیان ضعیف، لکنت زبان و... را برطرف کند.
گفتار درمانی به کودکان یاد می دهد که حجم صدای تولید شده را کنترل کنند و کلمات و صداها را به صورت کاملا درست ادا کنند. در گفتار درمانی به کودکان یاد داده می شود که کلمات موردنظر خود را در قالب جمله بیان کنند. به طور کلی می توان گفت که گفتار درمانی، علم بررسی بیماری یا اختلالاتی است که روی گفتار فرد تاثیر می گذارد.
برخلاف تصور بسیاری از افراد، گفتار درمانی به معنای درمان با گفتار نیست؛ بلکه درمان اختلالات گفتار و زبان است. به یاد داشته باشید که گفتار درمانی با مشاوره فرق دارد.
رشته گفتار درمانی تنها محدود به اصلاح مشکلات تلفظی (همچون عدم توانایی تلفظ صحیح حرف سین) نیست.
متخصصان درمانگر وظیفه درمان کودکانی به عهده دارند که در درک و بیان زبان مادری دچار مشکل هستند. همچنین در افراد بزرگسال نیز گفتار درمانی برای افرادی مناسب بوده که نمی‌توانند خوب صحبت کنند و ضعف گفتاری دارند.
در واقع ضرورت استفاده از خدمات گفتار درمانی مخصوص سن خاصی نبوده و ممکن است افراد در سنین مختلف به این خدمات نیاز پیدا کنند. از یک نوزاد گرفته تا افراد مسنی که در اثر سکته قدرت تکلم خود را از دست داده‌اند، ممکن است در مقطعی لازم باشد که به متخصص درمانگر مراجعه کنند. بهترین درمانگر کسی است که بتواند با افراد در سنین متفاوت، ارتباط درست برقرار نماید.
عمده ترین اختلالات گفتاری، عقب ماندگی ذهنی است که خود می تواند پایه گذار بسیاری از اختلالات دیگر باشد. در بحث مشکل جسمی باید به نقیصه های کم شنوایی و ناشنوایی، کم بینایی یا نابینایی اشاره کرد. در سیستم شنیداری، بیان گفتار از طریق شنیدن حاصل می شود که چنان چه اختلالی در این قسمت به وجود آید، تأخیر در رشد زبان و گفتار، قابل مشاهده است.
کودکانی که از سلامت فیزیکی و عاطفی برخوردارند، در تکلم، استقلال یافته تر از کودکانی اند که در خانواده های پر تنش زندگی می کنند. در این خانواده ها رشد حسی و حرکتی، با محدودیت پیش می رود زیرا زبان، نیاز به یک هماهنگی عصبی دارد و تأخیر در مهارت های حسی و حرکتی، رشد گفتار را کُند و با مشکل روبه رو می سازد.
در عملکرد گفتار، نقش هوش طبیعی را نباید نادیده گرفت؛ هوش می تواند شناخت نمادها را به همراه داشته باشد تا فرد، از دیگر عملکردهای شناختی هم چون توجه کردن، شناسایی و ایجاد ارتباط و ذخیره ی آن در حافظه بهره گیرد.ارزیابی و مطالعه دقیق اختلالات گفتار و زبان یا اختلالات ارتباطی و همچنین نوتوانی و بازتوانی، اختیارات متخصصین گفتار درمانگر است.
مادر،الگویی مناسب و مثبت در راستای رشد گفتار کودک است که این ارتباط عاطفی نباید خدشه دار شود و خلل و انحرافی در آن شکل گیرد. باید توجه داشت که رشد زبان از لحاظ جنسیتی در دختران، زودتر و بیش تر از پسران آغاز می شود؛ به خصوص در خانواده های تک فرزندی که توجه زیادی به آموزش زبان فرزند می شود.
کودکان علاقه ی زیاد به عضو شدن در گروه همسالان خود دارند و تلاش زیادی در این جهت، انجام می دهند تا بر رشد و پیشرفت گفتار خود بیفزایند؛ در واقع انگیزه صحبت کردن در گروه های هم سن، افزایش می یابد و به طور دسته جمعی به تماشای تلویزیون و یا نقاشی و نوشتن می پردازند.
مشکلات گفتاری را می توان در مرز بین 12 تا 24 ماهگی مشاهده کرد. در این سن، کودک به جای گفتار باید بتواند از علم اشاره به خوبی بهره ببرد مانند (بای بای یا بَه بَه) و در تقلید صداها مشکلی نداشته باشد مانند تقلید صدای یک حیوان، جیغ زدن و...
زمانی که سن کودک از 2 سالگی فراتر رفت، باید بتواند صداها و لغاتی را بیان کند و فقط مختص یک صدا یا لغت – آن هم تکراری – نباشد. در صحبت کردن، خانواده ها باید به تُن صدا و گرفتگی آن توجه داشته باشند. کودکانی که در این سن، در انجام کارهای ساده، با مشکل مواجه می شوند، جملات را به طور کامل بیان نمی کنند و فقط از کلمات محدود استفاده می نمایند و به طور کلی در فهمیدن و درک مطالب مشکل دارند،در معرض خطر قرار دارند و به منظور پیش گیری از مشکلات گفتاری باید توجه بیش تری به آنان نمود.
در چنین شرایطی است که اگر والدین متوجه مشکلات خاصی در روند گفتاری فرزند خود بشوند حتما باید از کمک تخصصی یک گفتار درمانگر بهره برده و مشاوره لازم را داشته باشند.